Geçmişten Günümüze İzmir'de Tarım
İzmir, tarih boyunca hem Türkiye'nin hem de EgeBölgesi'nin tarım açısından en önemli şehirlerinden biri olmuştur. Bereketli toprakları, uygun iklimi ve coğrafi konumu ile tarım, İzmir’in ekonomik ve sosyal yapısının temel unsurlarından biri olarak varlığını sürdürmüştür.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde İzmir, önemli bir liman kenti olarak tarımsal üretimiyle dikkat çekmiştir. Bu dönemde özellikle incir, üzüm, zeytin ve pamuk üretimi öne çıkmıştır. İzmir’in çevresindeki verimli ovalar, bu ürünlerin geniş ölçekli üretimine imkan tanımıştır. İhracatın büyük kısmı deniz yoluyla yapılmış, İzmir Limanı bu nedenle ticaretin kalbi olmuştur.
Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte tarımda modernleşme çalışmaları, makineli tarım ve sulama teknikleri yaygınlaşmaya başlamıştır. İzmir ve çevresi, bu dönüşümden en fazla yararlananbölgelerdenbiri olmuştur. 1920'lerin sonlarından itibaren tarımsal verimlilik artmış, özellikle buğday, pamuk, tütün gibi stratejik ürünlerde önemli bir artış gözlemlenmiştir.
1980'ler, Türkiye genelinde olduğu gibi İzmir tarımında da önemli bir dönüm noktasıdır.Ekonomi politikalarının etkisiyle tarımda serbest piyasa koşulları devreye girmiş, tarımsal üretim planlaması daha fazla dış ticaret odaklı hale gelmiştir. Özellikle zeytinyağı, incir, üzüm ve pamuk gibi İzmir'e has ürünler, hem iç hem de dış pazarlarda büyük talep görmüştür.
Bu dönemde İzmir, modern tarım teknolojilerine hızla adapte olmuş, sulama sistemlerinin gelişmesi ve mekanizasyonun artmasıyla üretim kapasiteleri yükselmiştir.Örneğin, 1990’ların başında İzmir’in tarımsal ihracatı Türkiye’nin toplam tarımsal ihracatının%20’sini oluşturmaktaydı.
Günümüzde İzmir, Türkiye’nin önemli tarım merkezlerinden biri olmayı sürdürmektedir. Dünyanın çok az bölgesinde görülebilecek müthiş potansiyeli ile incirden tütüne, narenciyeden süt hayvancılığına, zeytinyağından hububata, tıbbi ve aromatik bitkilerdenşarapçılığa, çiçekçilikten arı ürünlerine kadar inanılmaz bir çeşitliliği barındırmaktadır.Özellikle pamuk, zeytin, üzüm, tütün, domates, süt ve süt ürünleri gibi tarımsal ürünlerin üretiminde başı çekmektedir.
Türkiye' nin en önemli tarım ve gıda sanayi merkezlerinden biri olan İzmir'de İzmir Tarım ve Orman İl Müdürlüğü kaynaklarına göre toplam arazinin %29,5’ini işlenebilirarazi oluşturmaktadır. 353 bin 318 hektarlık işlenebilir arazilerin; %48,1’i tarla, %43,4’ü meyve ve baharat, % 8’i sebze, % 0,5’i süs bitkileri arazisinden oluşmaktadır.
İzmir'deki işlenebilir arazi büyüklükleri göz önüne alındığında; Bayındır, Torbalı, Tire, Selçuk, Kiraz ve Ödemiş öne çıkan ilçelerdir.
Modern tarım yapısıyla birçok üründe verim ve kalite açısından Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahip olan İzmir'de İzmir Ticaret Odası verilerine göre 2020yılı itibariyle, toplam tarımsal üretim değeri yaklaşık 18 milyar TL dir. Bunun içinde bitkisel üretim değeri 7,4 milyar TL, hayvansal ürünler üretim değeri 2,8 milyar TL ve canlı hayvan değeri 7,8 milyar TL olarak gerçekleşmiş ve ülke sıralamasında 4. sıraya yerleşmiştir.
İzmir, sadece iç pazara değil, aynı zamanda dünya pazarlarına da tarım ürünleri ihraç eden bir kenttir. İhracatta öne çıkan tarım ürünleri arasında pamuk, tütün, zeytin-zeytinyağı, üzüm ve incir önemli bir yere sahiptir.
İzmir’in öne çıkan bir diğer tarımsal yönü de organik tarım alanındaki liderliğidir. Türkiye'de 1980'li yılların ortasında ilk organik üretim çekirdeksiz kuru üzüm ile İzmir'de başlamıştır. Son yıllarda artan çevre bilinci ve sağlıklı gıda talebi ile birlikte İzmir'de organik tarım faaliyetleri hız kazanmıştır. Organik tarım, hem yerel üreticilere ekonomik avantaj sağlamakta hem de tüketicilere sağlıklı ve güvenilir gıda sunmaktadır. İzmir ihracatta öncü konumda yer almakta olup organik tarımsal ürünlerle iştigal eden pek çok işletmeye ev sahipliği yapmaktadır.
İzmir ekonomisinde önemli bir yere sahip olan bir diğer sektör ise yarattığı katma değer ile süs bitkileri sektörüdür. İzmir, Türkiye’de süs bitkileri üretim alanları sıralamasında 16.365 dekarlık üretim alanı ile 1. sıradır. Üretim potansiyelinin yanı sıra ihracatında da önemli yere sahiptir. İzmir’in 2022 yılı süs bitkileri ve mamulleri ihracatı yaklaşık 18,8 milyon dolar olup kent ülke genelinde Antalya’dan sonra 2. sırada yer almıştır.
Yaş sebze ve meyve sektöründe de İzmir, 2022 yılında 220 milyon dolar ihracat gerçekleştirmiş ve bu oran ile Türkiye’de Mersin, Antalya, Hatay ve Trabzon’dan sonra 5. sırada yer almıştır.
2022 yılı itibariyle kentte; 778.468 büyükbaş hayvan, 878.234 küçükbaş hayvan ve 20.388.146 kanatlı bulunmaktadır. Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde sırasıyla Ödemiş,Tire, Kiraz ve Bayındır ilçeleri ön sırada yer alırken, küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde Bergama, Dikili, Kınık ve Menemen ilçeleri öne çıkmaktadır.
Süt ve süt ürünleri sektöründe Türkiye'nin süt başkenti konumunda olan İzmir'de günde ortalama 4.200 ton süt elde edilmektedir. 2022 yılındaki süt üretim miktarı, 1,4 milyon ton ’dur. Bu miktar ülke süt üretiminin %7’ sini oluşturmaktadır. Ülke genelinde üretilen sütün %46’sı süt işleme tesislerine satılırken İzmir’de bu oran %90’nın üzerindedir.
İzmir, tarih boyunca tarımsal üretimde önemli bir merkez olmuştur ve bu rolünü bugün de sürdürmektedir. Hem coğrafi avantajları hem de sahip olduğu güçlü tarımsal altyapı ile İzmir tarım sektöründe lider bir konumdadır. Üstelik bu sadece dünün ve bugünün değil, geleceğin de bir gerçekliği olmalıdır. Sürdürülebilir tarım ve yenilikçi tekniklerin yaygınlaşmasıyla, İzmir’in tarımdaki liderliği daha da pekişecektir.
Türkiye, tarım ülkesi olarak İzmir gibi merkezlere sahip olmanın avantajını iyi kullanmalı; bu zenginliklerini koruyarak ve geliştirerek hem yerel ekonomiye hem de dünya pazarlarına yön veren bir güç olmaya devam etmelidir.
